چرخش صادرات کشاورزی به سمت آسیا

افت قیمت محصولات کشاورزی در ایران در مقایسه با ترکیه و پاکستان

صادرات محصولات کشاورزی و سهم صادرات ایران به کشورهای آسیایی و همسایه‌ها در دو دهه‌ی گذشته افزایش یافته است. صادرات محصولات کشاورزی ایران به قاره‌های اقیانوسیه، آفریقا و آمریکا کم بوده است. تحلیل صادرات محصولات کشاورزی بر اساس شاخص آب‌مجازی می‌تواند در تعیین اولویت‌های صادراتی و وارداتی محصولات کشاورزی کمک کند. بخش کشاورزی نقش مهمی در صادرات غیرنفتی و ارزآوری برای ایران دارد.

صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در دو دهه‌ی اخیر افزایش یافته، اما ارزش صادرات آنها کاهش یافته است. افت قیمت واحد صادراتی محصولات کشاورزی و کاهش ارزش صادرات نشان دهنده مشکلات در بخش کشاورزی است. مقایسه قیمت واحد صادراتی محصولات کشاورزی ایران با ترکیه و پاکستان نشان می‌دهد که ایران در این زمینه عقب‌تر است. مقایسه نرخ رشد قیمت محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که بسیاری از محصولات کاهش قیمت داشته‌اند. تغییر مقاصد صادراتی نیز یکی از عوامل افت قیمت محصولات صادراتی است.

آسیا جایگزین اروپا برای صادرات محصولات کشاورزی

افزایش صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای آسیایی و کاهش آن به اروپا

در سال‌های اخیر، سهم صادرات ایران به کشورهای آسیایی افزایش یافته است، در حالی که سهم اروپا کاهش یافته است.

در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹، سهم صادرات ایران به اروپا از ۴۱٪ به ۱۹٪ کاهش یافته و سهم آسیا از ۵۶٪ به ۸۰٪ افزایش یافته است.

صادرات محصولات کشاورزی به منطقه خاورمیانه نیز کاهش یافته و سهم کشورهای همسایه در ارزش صادرات محصولات کشاورزی افزایش یافته است.

صادرات محصولات کشاورزی به عراق و افغانستان به طور چشمگیری افزایش یافته و ارزش صادرات به این دو کشور نیمی از کل صادرات محصولات کشاورزی ایران را تشکیل می‌دهد.

امارات در گذشته دومین مقصد صادراتی بوده است؛ اما در حال حاضر افغانستان این مقام را به خود اختصاص داده است. صادرات به هنگ‌کنگ و آلمان کاهش یافته و صادرات به پاکستان و هند افزایش یافته است.

صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال‌های اخیر به کشورهای آسیایی افزایش یافته است و سهم اروپا در این صادرات کاهش یافته است. در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹، سهم اروپا در صادرات محصولات کشاورزی از ۴۱٪ به ۱۹٪ کاهش یافته و سهم آسیا از ۵۶٪ به ۸۰٪ افزایش یافته است. صادرات محصولات کشاورزی به خاورمیانه نیز کاهش یافته و سهم کشورهای همسایه در ارزش صادرات محصولات کشاورزی افزایش یافته است. صادرات به عراق و افغانستان به طور چشمگیری افزایش یافته و نیمی از ارزش کل صادرات محصولات کشاورزی به این دو کشور اختصاص پیدا می‌کند. امارات در گذشته دومین مقصد صادراتی بوده است اما اکنون افغانستان این مقام را به خود اختصاص داده است. صادرات به هنگ‌کنگ و آلمان کاهش یافته و صادرات به پاکستان و هند افزایش یافته است.

صادرات و واردات آب‌مجازی

در صادرات محصولات کشاورزی ایران، پسته بیشترین آب مجازی را به خود اختصاص داده است و سپس خرما، سبزی‌ها، سیب و گوجه‌فرنگی آب مجازی بالا دارند. از سوی دیگر، در واردات، ذرت بیشترین آب مجازی را به خود اختصاص داده است و سپس برنج، گندم، شکر و جو آب مجازی بالا دارند. برای بهبود وضعیت صادرات محصولات کشاورزی، اتاق بازرگانی ایران توصیه‌هایی ارائه کرده است که شامل تنوع در مقاصد بازرگانی، ارتقای پروتکل‌های تجاری، حمایت از صنعت بسته‌بندی، استفاده از سیاست‌های جایگزین ممنوعیت صادرات، ایجاد همکاری بین بخش خصوصی و دولت، و تسهیلات برای صادرات محصولات است.

آب مجازی چیست؟

آب مجازی به مقدار آبی اشاره دارد که برای تولید یک محصول در کشور مبدأ مصرف می‌شود و با صادرات آن محصول، مقدار آب مورد نیاز آن نیز به کشور مقصد منتقل می‌شود.